بارداری و بیماری دو قطبی

مرحله افسردگی

کی از مسائل مهمی که بیماران و خانواده آنان با آن مواجه میباشند مسئله بارداری فرد مبتلا به بیماری دوقطبی است چرا که شایعترین سن ابتلا به این بیماری (20 تا 30 سالگی) در محدوده سنی ازدواج و بارداری قرار دارد. به همین دلیل یکی از سوالات اولیه بیمار و اعضاء خانواده وی در مورد سرنوشت حاملگی وی در آینده دور و نزدیک میباشد. دانستن نکات زیر میتواند در حد زیادی از عوارض ناخواسته بیماری بر جنین مادر و نیز عوارض داورهایی که برای کنترل بیماری بکار برده میشوند بکاهد.

آیا زن مبتلا به بیماری مانیک دپرسیو میتواند باردار شود؟

پاسخ این سوال بله است. از نظر قدرت بارداری فرقی میان زن مبتلا به بیماری دوقطبی و سالم از نظر روانپزشکی وجود ندارد. حتی علیرغم مصرف داروهای مربوط به کنترل بیماری مانیک دپرسیو باز میتوان حامله شد هر چند که نیاز به مراقبت های بیشتر و شرایطی دارد که در دنباله این نوشته خواهد آمد.

آیا زن مبتلا به بیماری مانیک دپرسیو میبایست بار دار شود؟

پاسخ این سوال به برنامه آن زوج برای زندگی خودشان دارد. هر زوجی پیش از صاحب فرزند شدن بهتر است برنامه ای برای بچه دار شدن و فاصله سنی بچه ها داشته باشند. فرد مبتلا به بیماری دو قطبی نیز از این قاعده مستثنا نیست، بلکه نیاز به برنامه ریزی جدی تر و محکمتری دارد. توصیه میشود که پس از ازدواج در بچه دار شدن تعجیل ننمایند.

این بیماری میتواند به دو صورت بر مادر و جنین مخاطره آمیز باشد:

• اثرات بیماری بر مادر و جنین
• عوارض داروها بر جنین

اثرات بیماری بر مادر و جنین

شانس بروز بیماری در مادر باردار نسبت به قبل از حالت حاملگی افزایش نمییابد. همراه با بروز یا عود بیماری، علایم رفتاری در بیمار ظاهر میشود که میتواند برای مادر و جنین وی مخاطره آمیز باشد. بیخوابی، بیقراری، افزایش احتمال سوء مصرف مواد، الکل و سیگار، افزایش رفتارهای پرخاشگرانه از جمله مواردی است که میتواند برای جنین مادر با خطراتی همراه باشد. در مواردی نیز با بروز هذیان وتوهم که ممکن است مربوط به جنین باشد، احتمال بروز رفتارهای خطرناک و آسیب مستقیم به جنین افزایش مییابد.

عوارض داروها بر جنین

داروهایی که برای کنترل مرحله افسردگی بیماری مانیک دپرسیو استفاده میشوند عبارتند از داروهای ضد افسردگی، تنظیم کننده های خلق و الکتروشوک (ECT). تنظیم کننده های خلق مانند: لیتیوم، کاربامازپین، والپروات سدیم، لاموتریژین داروهای ضد افسردگی مانند: سرترالین و فلاکستین و سیتالوپرام. هر چند خطرناک بودن برخی از داروهای فوق الذکر برای جنین به اثبات نرسیده است ولی ترجیح روانپزشکان این است که در دوران حاملگی علی الخصوص در سه ماه اول از تجویز دارو به بیمار خودداری نمایند.

برای تحقق هدف فوق بهترین شرایط این است که زن و شوهر زمان بارداری را از پیش تعیین نمایند و با برنامه قبلی اقدام به داشتن فرزند نمایند. در این صورت ضروری است این تصمیم خود را به اطلاع پزشک معالج خود برسانند تا قبل از بروز حاملگی داروهای مصرفی بیمار به تدریج کم و قطع شود. در این موارد با سپری شدن سه ماه اول حاملگی، در صورت لزوم داروی بیمار مجددا تجدید خواهد شد. در صورت بروز حاملگی در ضمن مصرف دارو، هر زمان که متوجه شدید با پزشک معالج خود برای قطع داروی بیمار تماس حاصل نمایید. هر چند که قطع ناگهانی دارو خطر عود بیماری را بیشتر میدهد ولی بهتر است برای کاهش عوارض دارویی بر جنین داروی بیمار قطع شود. در صورت عود بیماری در سه ماه اول میتوان برای کنترل بیماری از سرترالین، فلاکستین و یا ECT استفاده نمود. خطرناک بودن این داروها برای جنین به اثبات نرسیده است.

الکتروشوک درمانی (ECT)، جزو روشهای درمانی بدون خطر بوده و در صورت عود بیماری در زمان حاملگی بسیاری از روانپزشکان ترجیح میدهند که به جای دارو از ECT استفاده نمایند. پس از سپری شدن سه ماه اول بیماری بر حسب سابقه بیماری و شدت آن و یا بروز حالات خطرناک بیماری در دوره های قبلی بیماری، با وجود اینکه بیماری عود نکرده ولی ممکن است پزشک معالج درمان را شروع نماید، پیشگیری از حالات خطرناک بیماری مهمتر از مصرف برخی داروهای بی خطر و حتی کم خطر برای بیمار است. کم خطرناک ترین داروها برای درمان فاز افسردگی بیماری دو قطبی شامل سرترالین، فلاکستین، لاموتریژین و اولانزاپین میباشند.