علائم بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
تشخیص بیماری اسکیزوفرنی بر اساس تغییرات علائم ادراک، خلق و خو، افکار و رفتاری و عاطفی در فرد انجام می‌گیرد. آشنایی و توجه کافی به این علائم به پزشک معالج و خانواده کمک میکند تا با درمان به موقع از عود بیماری پیشگیری کنند.
علائم اسکیزوفرنی به طور کلی به سه دسته تقسیم میشوند: علائم مثبت، علائم منفی و شناختی بیماری.
علائم منفی اسکیزوفرنی کدامند؟
منظور از علائم منفی آن دسته از علائم رفتاری و احساسی است که افراد سالم دارند ولی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی فاقد آن هستند.
مهمترین علائم منفی عبارتند از:
ممکن است بیماری بدون هیچ دلیل یا مشکلی در زندگی، انگیزه خود را برای انجام کارهای روزمره خود از دست بدهد. یک دانش آموز ممکن است تحصیل خود را رها کند و یا نمراتش کاهش یابد، یک مهندس یا پزشک کارهای خود را کم کرده و یا قطع نماید و یا کسی که شغل آزاد دارد در خانه بنشیند و انگیزه خود را برای کسب و کار از دست بدهد.
استحمام، تعویض لباس، رسیدگی به وضع ظاهر و آراستگی، از علائم بارز این بیماری است. گاهی این بی توجهی تا اندازه ای شدید میشود که اگر سایر اعضا خانواده وی را مجبور به استحمام نکنند خود بیمار به این کار مبادرت نخواهد کرد.
این ممکن است ناشی از علامت مثبت بیماری یعنی ترس از مردم و وجود هذیان بدبینی باشد ولی در برخی مواقع بدون وجود چنین ترس ها یا هذیانهایی بیمار گوشه گیر میشود، علایقش برای ارتباط با محیط و دیگران را از دست میدهد مدام در افکار خود غوطه ور است. در واقع تمام شبانه روز خود را در منزل سپری میکند و به کار مشخصی نمی پردازد.
ممکن است برخی از بیماران در برابر حوادث شادی آور و یا غم انگیز روزمره زندگی مانند دیگران هیجانات مناسب نشان ندهند. یا اگر بیمار را با سال های قبل از بیماری خودش مقایسه کنیم، عواطف سطحی و کندی را نسب به وقایع اطراف خود نشان دهد. در این حالت بیمار مخصوصا احساسات خود را مخفی یا کنترل نمیکند بلکه اساسا سیستم اعصاب او قادر نیست عواطف مناسبی را نشان دهد.
از دیگر علائم منفی بیماری است. در بسیاری موارد بیمار حرفی برای گفتن ندارد و دامنه اطلاعات که ضمن صحبت کردن ابراز میکند محدود میباشد و جملات تکراری میگوید.
کاهش تمرکز فکر و به طبع آن یادگیری از جمله علایم این بیماری است. به همین دلیل ممکن است فرد نتواند کارهایی را که قبل از ابتلا به بیماری انجام می داده برنامه ریزی کرده و در انجام مراحل آن کار، نظم سابق را رعایت نماید و در انتها به هدف خود نایل آید.
به یاد داشته باشید که علائم منفی نیز جزء علایم بیماری است و آن را به تنبلی، لاقیدی، بی تفاوتی نسبت به مسائل زندگی نسبت ندهیم. تشخیص علائم منفی در مقایسه با علائم مثبت آسان نبوده و نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد.
علائم مثبت اسکیزوفرنی کدامند؟
علائم مثبت شامل علائمی میشود مانند هذیان و توهم و از هم گسیختگی در افکار و گفتار که ممکن است به عنوان تظاهرات روانپریشی ظاهر شوند.
هذيان ها افکاری هستند که واقعیت ندارند و با توجیه، نصیحت و آوردن دلیل نیز اصلاح نمی‌شود. بعنوان مثال بیمار فکر می کند که «دیگران سعی در آزار و اذیت او دارند» و یا اینکه «دیگران فکرش را می‌خوانند» و یا «رادیو و تلویزیون پیام خاصي به وی منتقل میکند». این افکار به نام افکار هذیانی خوانده میشوند. افکار هذیانی جز با درمان از بین نخواهند رفت.
بیمار صدا یا صداهایی را می‌شنود که واقعیت خارجی ندارند. احساس میکند که کسی یا کسانی با او صحبت می‌کنند، صدائی را می‌شنود که به او دستور انجام کاری را میدهد یا در برابر چشمان خود صحنه‌هایی را می‌بیند که وجود خارجی ندارند و دیگران نمی‌بینند.
فرد گاهی چیزهای خیالی را می‌بیند و یا بوهایی را حس میکند که دیگران حس نمی‌کنند. این توهمات می‌تواند در تمام حس‌های پنجگانه رخ دهد. اما شایع‌تربن آنها توهم شنوایی است.
علی رغم تلاش اعضاء خانواده، بیمار خيالي بودن افکار و توهمات خود را انکار میکند و از برنامه‌های درمانی خودداری می‌ورزد. انکار بیماری به معنی لجبازی بیمار نیست، بلکه او واقعاً خود را بیمار نمی‌داند و از اینکه دیگران رفتارهای وی را بیمار گونه تلقی می‌کنند تعجب کرده و ناراحت میشود.
ترس از محیط خارج از منزل، ترس از تحت تعقیب قرار داشتن و علایم شبیه به اینها باعث می‌گردد که بیمار خود را در منزل مخفی نماید و ارتباطات خارج از خانواده و مردم روز به روز کمتر شود.
در بسیاری از موارد بخصوص در مراحل اولیه، بیداری‌های شبانه، راه رفتن در اطاق و احتمالاً سیگار کشیدن‌های شبانه از اولین علائم اسکیزوفرنی می باشد.
بيمار ممکن است تمایل بیشتری به خواب در روز پیدا کند و نظم طبیعی خواب مختل گردد. ادامه این بی‌خوابی‌ها باعث تشدید و یا عود بیماری می‌گردد.
اختلال در واکنش‌های هیجانی به صورت گریه و خنده‌های بی‌مورد، کرختی و بی‌حوصلگی، عصبانیت و پرخاشگری از علائم شایعی است که در این بیماران دیده میشوند.
گاهی بیماران وضعیت‌های خاصی به خود می‌گیرند، خیره شدن به یک نقطه، با خود حرف زدن، انجام کارهای تکراری ساعت‌ها روي یک پا ايستادن، از دیگر رفتارهای بیمار می‌باشند.
علائم شناختی اسکیزوفرنی کدامند؟
این علائم به عنوان علائم اصلی مانند علائم منفی و مثبت شناخته نمی شوند، ولی با این حال اختلال در عملکرد شناختی در تشخیص و ارزیابی تواناییهای فرد شاخص مهمی است.
اختلال شناختی منجر به نتایج منفی روانی-اجتماعی در بیمار می شود و ادعا می شود که با کاهش ضریب هوشی همراه است. این نقایص ممکن است ناشی از نقص در شناخت عصبی یا نقص در شناخت اجتماعی باشد.
علائم هشدار دهنده اسکیزوفرنی چیست؟
بیماری اسکیزوفرنی در طول مدت بیماری ممکن است دچار عود شدید علایم گردد عود علایم در صورت عدم مصرف دارو به دفعات بیشتری رخ میدهد در کشور ما تقریباً هر بیمار طی یک الی دو سال، یکبار دچار عود شدید علایم گردیده و منجر به بستری وی در بیمارستان می‌گردد در صورت عدم مصرف دارو دیده شده که در مدت یکسال پس از ترخیص از بیمارستان حدود ۴۰% آنان مجدد عود کرده و بستری میشوند در صورت مصرف مرتب دارو و انجام سایر مراقبت‌ها این میزان حدود ۸۰% کاهش می‌یابد هر بار که بیماری عود میکند، تخریب بیشتری در سیستم اعصاب و روان بیمار بر جای گذاشته میشود و خانواده نیز با فشار روانی فراوانی مواجه می‌گردد
شایعترین علائم هشدار دهنده اسکیزوفرنی عبارتند از:
- شک و تردید
- اختلال در خواب بخصوص کم خوابی
- افسردگی
- اضطراب
- تنش
- تحریک پذیری
- عصبانیت
شخص ممکن است احساس کند که:
- افکارش تند یا کند شده است
- اشیاء متفاوت شده‌اند
- اشیاء دور و برش تغییر کرده‌اند
افراد فامیل یا دوستان اغلب اولین افرادی هستند که این تغییرات را متوجه میشوند آنها وقتی متوجه میشوند که شخص:
- رفتارش تغییر کرده
- افت تحصیلی و یا کاری پیدا کرده
- منزوی شده است
- علاقه‌اش به معاشرت کم شده است
- فعالیت بیمار کم شده
عود بیماری اسکیزوفرنی
برای پیشگیری از عود، در مرحله هشدار دهنده چه می‌توان کرد؟
زمانی که علائم هشدار دهنده تظاهر پیدا میکند، لازم است که شخص به سرعت کمک دریافت کند در این موارد مراجعه به پزشک، مرکز بهداشت یا درمانگاه روانپزشکی توصیه میشود این تغییرات رفتاری ممکن است علائم هشدار دهنده نباشند ولی لازم است ارزیابی شوند
- تاخیر نکنید
- هر چه سریعتر با پزشک معالج بیمار این علایم را در میان بگذارید
- شرایط آرام بیشتری در محیط زندگی بیمار فراهم نمایید
- داروهای مصرفی بیمار را به کمک پزشک وی تنظیم نمایید
آیا می‌توان از عود بیماری اسکیزوفرنی پیشگیری نمود؟
بله برای پیشگیری و کاهش دفعات عود بیماری می‌بایست:
- داروهای بیمار قطع نشوند
- فشارهای روانی بیمار کاهش یابند
- علائم هشدار دهنده در بیمار که برای هر یک از آنها اختصاصی است، شناسایی شوند
در مرحله حاد بیماری علائمی مانند توهم، هذیان، اختلال بارز خواب، بی‌قراری و اضطراب شدید بروز میکند در این دوره فعالیت عادی و روزمرۀ بیمار کاملاً مختل می‌گردد.
هدف از درمان آن است که بیماری را در مرحله کنترل نگه داریم در این مرحله با اضافه نمودن درمان‌های توانبخشی در کنار دارو درمانی، می‌توان بیمار را به فعالیت عادی زندگی بازگرداند استمرار این مراقبت‌ها باعث می‌گردد که مرحله کنترل حتی تا چند سال ادامه داشته باشد.
آیا می‌توان از دفعات عود بیماری کاست؟
بله راههای متعددی وجود دارد یکی از روش‌ها آشنایی با علائم هشدار دهندۀ بیماری است عود بیماری بطور ناگهانی رخ نمی‌دهد بلکه روزها و هفته‌ها سپری می‌گردد تا بتدریج علایم شدید شده و عود شدید بیماری آشکار گردد طی این مدت علایم خفیف بیماری که ما آن را “علائم هشدار دهنده” می‌نامیم بروز می‌کنند با شناخت علائم هشدار دهنده و درمان مناسب می‌توان از عود شدید بیماری جلوگیری نمود علائم هشدار دهنده از یک فرد به فرد دیگری متفاوتند.
بیماری اسکیزوفرنی از چه سنی آغاز می شود؟
شروع بیماری معمولا در سن بلوغ از 17 سالگی و تا اوایل دهه 30 سالگی رخ می دهد. هرچند که در بسیاری از موارد در سنین قبل از آن هم فرد مبتلا علائمی از ناسازگاری و بحران های اجتماعی و درسی از خود نشان می دهد.
بروز علائم بیماری در 13 سالگی از شیوع کمتری برخوردار است و به نام اسکیزوفرنی در کودکان شناخته میشود. همچنین بروز علائم بارز از 40 تا 60 سالگی هم دیده شده که به نام اسکیزوفرنی دیررس شناخته میشود. این علائم که بیشتر در زنان و با بروز یائسگی همراه است از شدت کمتری برخوردار می باشد، و به دوزهای کمتر دارو برای ی جهت درمان نیازمند است.
آیا بیماری اسکیزوفرنی ارثی است ؟
شواهد نشان میدهد که کودکان مستعد بیماری از نظر ژنتیکی بیشتر در معرض تأثیر عوامل خطر محیطی هستند.