توانبخشی چیست؟
مراجعه کنندگان به مرکز روزانه شامل کسانی هستند که به علت ابتلا به بیماریهای اعصاب و روان مانند اختلال دو قطبی یا اسکیزوفرنیا، سالها است که توانایی روانی آنها شامل قوای شناختی (حافظه، تمرکز فکر، توان برنامه ریزی و تصمیم گیری و از این قبیل …)، مهارت اجتماعی ( مانند ارتباط با دیگران، حل مسائل جاری در جامعه، استفاده از خدمات شهری، رفت و شد در شهر، ….) دچار نقصان و ضعف شده است. این ناتوانیها منجر به گوشه گیری بیشتر و انزوا بیمار از جامعه میشود. انزوای روز افزون، خود منجربه کاهش بیشتر توان روانی بیماران میشود. این دور باطل باعث میشود که بتدریج بیمار توانایی های لازم را کسب نکند و یا در صورت کسب در سالهای گذشته بتدریج آنها را از دست بدهد. در صورتیکه بیماری در سنین بالاتر مثلا بالای ۲۵ سالگی شروع شده باشد حالت دوم مصداق بیشتری دارد.
برای درمان بیمار، در قدم اول لازم است اقدامات درمانی مانند بستری (در صورت بروز مرحله حاد بیماری)، درمان دارویی به صورت بستری یا سرپایی در منزل انجام شود. این درمان منجر به کنترل و حذف علایم حاد بیماری میشود. پس از سپری شدن فاز حاد بیماری که یک تا سه ماه زمان نیاز دارد، درمان وارد مرحله جدیدی می شود بنام توانبخشی. همان مراحله ای که به اختصار در پاراگراف اول توضیح داده شد.
توانایی های شناختی و رفتاری و اجتماعی موضوعی نیست که بشود با دارو اصلاح و یا ارتقاء داد. این موارد نیاز به خدماتی دارد که به توانبخشی یا بازتوانی روانی شهرت دارد. این مرحله طولانی و نیاز به زمان بیشتری است و گاهی تا پایان عمر لازم است ادامه داشته باشد.
در افرادی نیز که به هیچیک از اختلالات روانی مبتلا نیستند، تا آخر عمر مرتب در حال یادگیری مهارت های اجتماعی جدیدی می باشند. بدین تربیت موضوع عجیبی نیست که انتظار داشته باشیم که افراد مبتلا به اینگونه بیماریها نیازمند به طولانی بودن دریافت این دسته از خدمات باشند. لیکن فرق ان این است که بیماران به حداقل مهارت اجتماعی و مهارت شناختی نیاز دارند که به زندگی نسبتا مستقل در جامعه دست پیدا کنند و بقیه راه کسب مهارت های لازم برای زندگی در جامعه را خود یاد خواهند گرفت و یا گاهی به این خدمات احتیاج خواهند داشت. بدین ترتیب به حداقل یک تا دو سال وقت برای کسب این توانی ها اجتیاج داریم. این نکته را نیز باید در نظر داشت که تمام بیماران به یک اندازه نیاز ندارند بر حسب سن شروع بیماری، میزان تحصیلات، هوش و توانایی های ذهنی، سابقه کسب مهارت های اجتماعی مدت زمان برای توانبخشی متفاوت خواهد بود.
برای توانبخشی روانی در مرکز اندیشه سلامت روان چه اقداماتی انجام می شود؟
اقدامات زیر در این مرکز انجام میشود:
- کسب مهارت های اجتماعی. واضح است که این مهارت پس از کسب دانش لازم اصل کار در جامعه و در میان مردم خواهد بود. استفاده از مترو، مکان های عمومی و تفریحی مانند سینما، پارک و رستوران از جمله مواردی است که بر حسب توان مرکز و بیماران در ماه چند جلسه تنظیم و به اجرا گذاشته می شود.
- کسب مهارت های شناختی. تمرین و تحرک قسمت های مختلف مغز با تمرین های کاغذی و کامپیوتری از جمله اقدامات است که برای تک تک بیماران ارایه میشود تا قسمت مختلف مغز به ویژه قسمت پیشانی مغز به تحرک و فعالیت وادار شوند.
- انجام فعالیت های ورزشی و کششی و تمرین حرکات ظریف جهت اصلاح ناهماهنگی های عضلانی و اصلاح ناکارآمدی های اعضاء بدن
- آموزش بیماری، علل و علائم و روشهای جلوگیری از عود بیماری به بیمار و خانواده وی، با هدف تسهیل در پذیرش بیماری و رفع دید منفی نسبت به بیمار و بیماری
- آموزش بهداشت فردی، که یکی از علائم بارز این دسته از بیماریها میباشد.
- کنترل وضعیت سلامت روانی بیمار و هماهنگی با خانواده و ارجاع به متخصص در صورت نیاز
- کسب مهارت ارتباطی و آداب معاشرت. بر حسب منابع علمی در دسترس در هر هفته جلسات منظمی برای تمرین مهارت های معاشرت، آداب ارتباط فردی، آداب رفتار در جلسات خانوادگی و از این قبیل تمرین می شود. سعی میشود در جلسات از افراد فیلم آموزشی تهیه و به خود انها نمایش داده شود تا در اصلاح رفتار های مورد نظر تسریع به عمل اید و نیز از روش نقش آفرینی توسط کارشناسان مرکز استفاده میشود
- کسب مهارت حرفهای. بر حسب استعداد افراد آنها به معرق کاری، گلیم بافی و نقاشی گمارده می شوند و پس از سپری نمودن مراحل مقدماتی به سازمان فنی حرفه ای برای گذراندن مرحله حرفه اموزی حرفه ای معرفی میشوند تا در آنجام کار درآمد زا مهارت لازم را کسب نمایند
- برگزاری جلسات آموزشی با خانواده ها. برای استمرار این فعالیت ها در منزل، لازم است خانواده نیز با فعالیتهایی که در مرکز برای بیماران انجام می شود آشنا ودر منزل با آن همراه باشند. ضمنا در مورد خود بیماری آموزش لازم را دریافت نموده و در جلسات با یکدیگر آشنا شده و تجربیات خود را با سایر خانواده ها در میان بگذارند.
فعالیت های فوق روزانه توسط مربیان به توان خواهان از ساعت ۹ صبح تا ۱۳ بعد از ظهر ارایه میشود. هر بیمار در مرکز دارای پرنده مشخص توانبخشی بوده و فرایند پیشرفت وی در هر یک از حوزه های چهار گانه فوق ثبت میشود. پیش از شروع فعالیت ها ابتدا آزمون های لازم اخذ و در پایان هر سه ماه تکرار میشود.
